Czym jest Metoda Montessori? Jak ją stosować?

Co to jest Metoda Montessori? Jest to rodzaj pedagogiki opartej na dokładnej obserwacji dzieci i obdarzanie każdego z nich indywidualnym podejściem. Ta mająca ponad 100 lat metoda daje dziecko dużo samodzielności i swobody w rozwoju. Metoda Montessori sprawia, że dziecko jest bardziej samodzielne, pewne siebie, potrafi skoncentrować swoją uwagę na powierzonym mu zadaniu. Dzięki tej pedagogice dziecko jest cierpliwe, pełne empatii i zawsze chętne do pomocy innym. Dziecko montessoriańskie wiedzą, czym jest tolerancja, szacunek i honor. 

Etapy rozwoju według Marii Montessori

Zdaniem Marii Montessori, w zależności od grupy wiekowej, w której się znajdujemy, mamy zupełnie inne spojrzenie na świat. Etapy rozwoju Montessori podzieliła następująco: 

• Od urodzenia do 6 roku życia człowiek (dziecko) jest odkrywcą. W tym etapie życia obserwujemy i odkrywamy otaczający nas świat i pochłaniamy wszystko to, co zauważamy. Jako odkrywcy uczymy się języka, kultury, zwyczajów, religii itp.
• Pomiędzy 6 a 12 rokiem życia zaczynamy świadomie poznawać świat. 
• Między 12 a 18 rokiem życia próbujemy odnaleźć nasze miejsce w społeczeństwie i rozwijamy nasze umiejętności społeczne.
• Po 18 roku życia, wraz z wejściem w dorosłość, zaczynamy współtworzyć otaczający nas świat, który przez te 18 lat próbowaliśmy się nauczyć i zrozumieć.  

Maria Montessori zwróciła uwagę na to, że do każdego z tych etapów trzeba dostosować odpowiednie indywidualne sposoby nauczania i podejście wychowawcze.

Jak stosować Metodę Montessori?

Maria Montessori wypracowała następujące zasady pedagogiczne: 

• Nauczanie przez działanie i powtarzanie. Dzieci zdobywają wiedzę, kompetencje, umiejętności i doświadczenie poprzez własną spontaniczną aktywność. Ważne jest, aby nauczyciele nie narzucali dzieciom konkretnych działań, ale współpracowali z nimi w procesie wychowawczym. Dziecko ma rozwijać się zgodnie z własnymi zainteresowaniami, potrzebami i możliwościami intelektualnymi lub fizycznymi. Jeśli dziecko odczuwa potrzebę powtarzania danej czynności, to powinniśmy mu na to pozwolić i to akceptować. 
• Samodzielność (“pomóż mi zrobić to samemu”). Nauczyciel lub rodzic ma wspierać dziecko tylko wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne, pozostawiając dzieciom na samodzielny wybór miejsca, rodzaju, czy czasu pracy. 
• Brak kar i nagród. Główną zasadą metody Montessori jest sprawienie, by dziecko uczyło się chętnie i bez przymusu. 
• Nauka w indywidualnym tempie. Pozwól uczniom pracować we własnym tempie i uczyć się tego, co w danym momencie jest dla niego interesujące. Materiały do nauczania powinny być zawsze dostępne dla dziecka, by mogło ono samo wybrać to, czego ma ochotę się nauczyć. 
• Stopniowanie trudności. Nauczanie metodą Montessori polega na nauce zagadnień od najłatwiejszych do najtrudniejszych. 
• Nauka porządku. Dziecko powinno się nauczyć, że każda rzecz ma swoje miejsce i powinno się odnosić wszystko tam, skąd zostało zabrane. Analogicznie, każda osoba w klasie ma swoje obowiązki, swoje miejsce i wie, co do niej należy, a jak postępować nie może. Metoda Montessori kieruje się zasadą “porządek w otoczeniu = porządek w sercu”.
• Nauka ograniczeń i granic. Pedagogika Montessori nie jest metodą partnerską ani bezstresową. Nie chodzi w niej o to, żeby dzieci robiły wszystko to, na co mają ochotę. Uczniowie nie są partnerami nauczyciela. Wszyscy członkowie grupy podlegają pewnym ograniczeniom, regułom i zasadom postępowania. Metoda Montessori jest metodą bezrepresyjną, czyli dzieci mogą robić to, co je interesuje i co nie przeszkadza innym. 
• Nauka samooceny. Dziecko uczy się samo oceniać owoc swojej pracy i to, czy wykonało zadanie dobrze, czy źle.
• Lekcja ciszy. Jest to innowacyjny element pedagogiki montessoriańskiej. Lekcje ciszy pomagają dziecku odnaleźć spokój i poprawić koncentrację. Dzięki nim praca uczniów jest bardziej efektywna, dodatkowo znacznie szybciej przyswajają wiedzę.    

Różnice między szkołą Montessori a tradycyjną szkołą

Istnieje wiele różnic między szkołami Montessori a tradycyjnymi szkołami, co da się zauważyć już na pierwszy rzut oka. Po pierwsze, w szkole Montessori sale są bardzo czyste, a wszystkie przedmioty starannie poukładane. W tej szkole stawia się bardzo duży nacisk na naukę porządku i tego, że wszystko ma swoje określone miejsce w sali. Dodatkowo uczniowie mają nieograniczony dostęp do materiałów dydaktycznych, które nauczyciele tworzą na bieżąco i w oparciu o dokładną obserwację i indywidualne potrzeby uczniów. Również materiały dydaktyczne obejmują wiele różnych dziedzin, by dziecko mogło wybrać, czego w danym momencie ma ochotę się nauczyć. Materiały są ułożone od tematów najłatwiejszych, po najtrudniejsze, a ich ilość znacznie rozszerza podstawę programową. 

Zamiast zwykłych zabawek, w salach szkół Montessori znajdziemy liczne łamigłówki, układanki oraz gry edukacyjne. W niektórych znajdzie się również umywalka, lodówka, czy inne narzędzia i sprzęty domowe. 

Klasy szkół Montessori pozbawione są podziału wiekowego, by dzieci mogły uczyć się od siebie nawzajem. Brak w nich podręczników i zeszytów ćwiczeń. Nie zadaje się prac domowych, ponieważ Montessori uważała, że szkoła jest miejscem nauki, a dom zabawy. Nie ma kar, nagród, ani ocen, sprawdzianów i kartkówek. Lekcje nie trwają 45 minut i nie są oddzielone przerwami. 

Zalety Metody Montessori

Do zalet edukacji Montessori zalicza się przede wszystkim elastyczność w nauczaniu i indywidualne podejście do ucznia. Dzieci z większym zainteresowaniem podchodzą do nauki, bo uczą się tego, co je interesuje. Nie ciąży na nich presja, stres czy krytyka, gdyż nie mam w tej metodzie kar, ocen, sprawdzianów, czy porównywania jednego ucznia do drugiego. Edukacja Montessori kładzie nacisk na rozwijanie pasji i talentów uczniów, uczenie odpowiedzialności, indywidualności i samodzielnego myślenia, jak również pracy w grupie i szacunku do drugiego człowieka. Uczniowie lepiej opanowują materiał, łatwiej utrzymują koncentrację na jednej aktywności, nabywają umiejętności społeczne i uczą się zasad panujących w grupie (nie wolno krzywdzić, niszczyć i przeszkadzać). Ich posłuszeństwo wynika z samokontroli, a nie przymusu płynącego z zewnątrz. Plusem jest również wzajemna nauka od kolegów i koleżanek w różnym wieku.

Wady Metody Montessori

Edukacja Montessori nie jest idealna, ma wady i wielu przeciwników. Pierwszą obawą przeciwników tej metody jest fakt, że dzieci mogą mieć problem z adaptacją do zasad panujących w innych miejscach, w których znajdą się w przyszłości np. na studiach, czy w pracy. Dziecko wychowane metodą Montessori może mieć problem z odnalezieniem się w świecie, gdzie panuje pośpiech, hałas, rywalizacja. Niepokój może również budzić dostępność niebezpiecznych narzędzi (m.in. noże, widelce, sprzęty elektryczne), które znajdują się w salach użytku dzieci. Ryzyko wypadku i niebezpiecznych sytuacji jest więc w szkołach Montessori większe, niż w tradycyjnej szkole, a bezpieczeństwo może być wyzwaniem dla nauczyciela. Kolejny głos przeciwników tej metody mówi, że dzieci wychowywane i uczone w systemie Montessori wyrastają na osoby rozkapryszone, uparte i roszczeniowe, co może być spowodowane zbytnią swobodą i przystawaniem na każde zachcianki w dzieciństwie. Wadą szkoły Montessori może być również cena zapisania do niej dziecka.

Nie ulega wątpliwości, że każdy rodzic chce dla swojego dziecka wszystkiego, co najlepsze, w tym również najlepszej edukacji. Obecnie pojawiają się coraz to nowsze metody pedagogiczne, a żadna z nich nie jest bez wad. Jaką z nich wybrać? Odpowiedź możecie znaleźć jedynie poprzez staranne przyswojenie informacji o rodzajach dostępnych szkół o obserwacji tego, co Waszym zdaniem będzie najlepszym wyborem dla Waszego dziecka.

Przeczytaj również nasz poradnik o tym, jak przygotować dziecko do pierwszej klasy.