System edukacji w Finlandii wygląda zupełnie inaczej, niż system w Polsce - dni szkolne są krótsze, uczniowie mają bardzo mało pracy domowej i prawie nie ma standaryzowanych testów! Co przy tym istotne - edukacja w Finlandii jest uważana za jedną z najlepszych na świecie. Fińscy uczniowie stale uzyskują wysokie wyniki w Programie Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów. W czym więc tkwi sekret fińskiej edukacji?
Wielu ekspertów przywołuje Finlandię jako punkt odniesienia, przykład doskonałego systemu edukacji. Brak testów, minimalna ilość zadań domowych i co ważne - większy prestiż i lepsze warunki pracy dla nauczycieli, to kilka z jego cech. Niestety w Polsce zmiany systemowe są raczej odległe. Istnieją jednak pewne wzorce i pomysły, które mogą nas nieco przybliżyć do systemu fińskiego i z których możemy czerpać. Oto, naszym zdaniem, najważniejsze z nich:
1. Zadbaj o samopoczucie uczniów
Samopoczucie uczniów jest niezwykle ważne i w Finlandii jest traktowane poważnie. Na przykładzie fińskiego systemu edukacji widać, że wiedza przyswajana bez przysłowiowego "bata" nad głową, jest równie dobrze, a nawet lepiej przyswajana przez uczniów. Dzieci spędzają średnio mniej czasu w szkołach w ciągu roku, niż dzieci z innych krajów. Przeciętnie ich nauka w szkole wynosi 706 godzin rocznie. Średnia w Polsce to około 746. Również wakacje w Finlandii są dłuższe - trwają od 10 do 11 tygodni w roku. Fińscy nauczyciele przekonują, że dzięki temu dzieci nie są przemęczone i wypalone, co przekłada się na ich lepszą koncentrację i przyswajanie wiedzy. Starajmy się więc być wyrozumiali, nie stresujmy nadmiernie naszych uczniów i nie wymagajmy więcej, niż jest to koniecznie!
2. Zadbaj o swoje samopoczucie!
Uczniowie oczywiście są ważni, ale pamiętajmy, że to my - nauczyciele tworzymy szkołę i świat uczniów. W Finlandii nauczyciel jest bardzo prestiżowym i szanowanym zawodem. Niestety, nie możemy sobie zafundować tyle wolnego, ile mają fińscy nauczyciele, ale ważne abyśmy sami zdali sobie sprawę z tego, że nasze samopoczucie jest tak samo istotne, jak samopoczucie naszych uczniów. Pamiętaj, że zestresowany i zmęczony nauczyciel, to niekoniecznie dobry nauczyciel. Dbaj o swój odpoczynek, odpowiednią ilość snu i regularnie ładuj swoje baterie. Pamiętaj, że to jak dużo pracujesz, nie określa Ciebie i nie wyznacza Twojej wartości! Postaraj się ustalać granice między życiem zawodowym, a prywatnym i przestrzegać ich.
3. Zadbaj o relacje z uczniami
W Finlandii nauczyciele współpracują z uczniami na zasadach partnerskich - nie istnieje tutaj typowa hierarchia i "wyższość" nauczyciela nad uczniem. Wiele badań dowodzi, że to właśnie relacje i poczucie przynależności są głównym składnikiem ludzkiego szczęścia. Właśnie dlatego budowanie relacji między nauczycielem, a uczniem jest tak ważne! Postaraj się zwracać uwagę na każdego ucznia - nie pozwól, aby któryś z nich czuł się pominięty lub odtrącony. Zastanów się, czy niektórym uczniom nie poświęcasz zbyt dużo czasu w stosunku do innych. Każdy uczeń powinien czuć się ważny, akceptowany i bezpieczny w szkole.
4. Twórzcie klasowe marzenia
W Finlandii popularne jest tworzenie tak zwanych "klasowych marzeń". Marzenie, czyli inaczej cel, do którego cała klasa może wspólnie dążyć. Wspólny dla wszystkich cel daje uczniom poczucie przynależności i misji, uczy współpracy. Klasowym marzeniem może być na przykład zorganizowanie wycieczki w wymarzone miejsce, ale również wystawienie teatrzyku, lub zorganizowanie zbiórki charytatywnej na pomoc bezdomnym zwierzętom. Niezależnie od tego, jakie będzie wasze marzenie, najistotniejsze jest, aby podjąć tę decyzję wspólnie z całą klasą. Następnie przedyskutujcie, który z uczniów będzie za co odpowiedzialny (ważne, aby każdy z nich miał zadanie) i zaplanujcie możliwe do wykonania kroki.
5. Zapewnij uczniom autonomię (w miarę możliwości)
W Finlandii zainteresowania uczniów są ważniejsze niż kanon kształcenia. Uczniowie mają dużo większą autonomię i możliwość wyboru tego, w jakim kierunku chcą się rozwijać. Zapewnienie uczniom możliwości wyboru kierunku rozwoju pomaga im w stawaniu się niezależnymi i bardziej świadomymi tego, co ich interesuje. Może to być trudne do zrealizowania w polskiej szkole, ze względu sztywny i szczegółowy program dla całego kraju oraz presję, aby wyrobić się z tematami. Mimo wszystko warto w miarę możliwości słuchać uczniów i starać się dostosowywać zajęcia do ich zainteresowań i pomysłów. Zamiast z góry narzucać wszystkie zadania i tematy, posłuchaj, co Twoi uczniowie mają Ci do zaproponowania i postaraj się wplatać ich pomysły podczas lekcji!
6. Nie zapominaj o zabawie!
W dobie edukacji opartej na testach i ocenach trudno jest skupić się na zabawie. Warto jednak przywrócić radość do swojej klasy i zadbać o dziecięcą frajdę. Gry interaktywne, wychodzenie na zewnątrz, włączenie muzyki i zabawy do lekcji to przykładowe pomysły. Postaraj się, aby czas w szkole, poza nauką, był dla dzieci również dobrze spędzonym czasem. Nie krytykuj swoich uczniów - pamiętaj, że każde złe słowo może wyrządzić ogromną krzywdę na lata, nawet, jeśli Ty nie będziesz zdawał sobie z tego sprawy. Pamiętaj przede wszystkim, że Twoi uczniowie to jeszcze dzieci - nie zabijaj w nich dziecięcej radości!
